واکاوی همدیدی ارتباط آتش‌سوزی‌های ماه ژوئیه 2010 روسیه و سیل پاکستان دکتر قاسم عزیزی ، دکتر علی¬اکبر شمسی¬پور ، مرتضی میری

چکیده   گرمای بی‌سابقه ماه‌های تابستان 2010 در روسیه سبب آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های حومه‌ی غربی مسکو گردید که همزمان بارش‌های سیل‌آسایی در پاکستان رخ داد. علل آن با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی روسیه و پاکستان و نقشه‌های همدید ترازهای مختلف جو مورد بررسی و واکاوی قرار گرفت. در مطالعه‌ی موجود، عناصر دما، جهت و سرعت باد، میزان فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل، در منطقه‌ی روسیه و پاکستان مورد مطالعه قرار گرفتند. بر مبنای محاسبات، در دوره‌ی مورد مطالعه افزایش دما در بیشتر مناطق روسیه و پاکستان مشاهده می‌شود. مطابق با نقشه‌های واکاوی عناصر جوی در سطح زمین و ترازهای بالاتر جو، در پاکستان مرکز کم‌فشاری با فشار مرکزی hpa998 و در روسیه یک مرکز پرفشار با فشار مرکزی hpa1017 در سطح زمین شرایط جوی آن مناطق را تحت تأثیر قرار داده است. نقشه‌های ترازهای بالای جو وجود سامانه بندالی را طیّ ماه ژوئیه نشان می‌دهند. مطابق محاسبات شدت سامانه‌ی بندالی در هفته‌ی اول ژوئیه ضعیف (76/0) بوده و در سه هفته بعدی از شدت متوسطی از کمینه 1/2 تا بیشینه 85/2 برخوردار بوده است. موقعیت مکانی سامانه بندالی در ترازهای بالایی جو باعث گسیل شمال‌سوی جریان‌های گرم عرض‌های جغرافیایی پایین به منطقه‌ی روسیه شده و تناوب زمانی ماندگاری سامانه باعث انباشتگی هوای گرم و خشک در قسمت غرب سامانه همراه با آسمان صاف و آفتابی شده که منجر به افزایش شدید دما و رخداد آتش‌سوزی‌های گسترده اواخر ژوئیه روسیه گردید. همچنین جابجایی سامانه‌ی پرفشار جنب‌حاره به عرض‌های جغرافیایی بالا، باعث شکل‌گیری کم‌فشارهای حرارتی روی دریای عرب و خلیج­فارس شده که با تغییر مسیر و حرکت این سامانه‌ها به سمت شمال و شرق موقعیت اولیه‌ی خود، زبانه‌های آن روی پاکستان کشیده شده است. بنابراین در برخورد با توده هوای سردی که تحت تأثیر سامانه بندالی از عرض‌های جغرافیایی بالا گسترش یافته، تقویت شده و بارش‌های سیل‌آسای پاکستان را ایجاد نمودند. لذا هر دو پدیده مورد بحث به واسطه‌ی الگوی سامانه‌های جوی موجود و بویژه پدیده‌ی بندالی رخداده در عرض‌های بالا در ارتباط هم بوده و ناهنجاری منطقه‌ای اقلیم را نمایان می‌سازد.